เนื้อหาหลักเชิงประวัติศาสตร์ของหนังสือเล่มนี้เริ่มต้น เมื่อ พ.ศ. 2480 ขณะเมื่อศรีลังกากำลังดิ้นรนปลดแอกจากอังกฤษ บรรดาพระสงฆ์ต่างตื่นตัวเพื่อต้องการเปลี่ยนแปลงความเป็นจริงทางสังคม และท้าทายอำนาจของคนต่างชาติ ต่างศาสนา และต่างภาษา แนวความคิดแบบสังคมนิยมถูกแนะนำเข้ามา พระหนุ่มรุ่นใหม่ที่ชาญฉลาดมากหลายพบว่า ความคิดเช่นนี้น่าสนใจ เพราะสามารถแก้ไขเยียวยาความอ่อนแอของประเทศชาติ ซึ่งกำลังดิ้นรนรอดพ้นจากพวกอภิสิทธิ์ชน ผู้สืบทอดระบบขุนนางและลัทธิล่าอาณานิคม

    ขณะนั้นมีพระสงฆ์กลุ่มหนึ่ง ซึ่งมีอิทธิพลทางสังคมได้ตัดสินใจว่าพวกท่านต้องก้าวออกมาจากชีวิตที่หลีกหนีปัญหาเก็บตัวอยู่แต่ในอารามวิหาร ต้องการเข้าร่วมกิจกรรมอย่างจริงจัง เพื่อตัดสินโชคชะตาของบ้านเมือง ท่านราหุลเถระจัดอยู่ในกลุ่มนี้ ต้นกำเนิดแท้จริงของหนังสือเล่มนี้ เกิดขึ้นจากการแสดงปาฐกถาต่อสาธารชนของท่านราหุลเถระ ณ หอประชุมกลาง เมืองแคนดี ซึ่งครั้งนั้นท่านได้อธิบายเหตุผลและความจำเป็นว่า เหตุใดพระสงฆ์จึงต้องเข้าไปมีส่วนร่วมทางสังคมและการเมือง

บทที่ 1 พระพุทธศาสนากับงานสังคมสงเคราะห์
บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของพระสงฆ์
บทที่ 3 การสังคายนาพระธรรมวินัย
บทที่ 4 พุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติ
บทที่ 5 กำเนิดลัทธิศาสน์ชาตินิยม
บทที่ 6 การเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ
บทที่ 7 ปริยัติและปฏิบัติพัฒนาเป็นศูนย์กลางการศึกษา
บทที่ 8 บริหารจัดการและบำรุงวัด
บทที่ 9 ศิลปะ งานฝีมือ และวรรณคดี
บทที่ 10 ประกาศอิสรภาพและรักษาสันติสุข
ฯลฯ