หนังสือเล่มนี้รวบรวมบทความจากศิลปวัฒนธรรมรายเดือน ว่าด้วยเรื่องเหตุที่มาที่ไปของการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ด้วยแนวคิดใหม่ที่ทะลายแนวคิดเดิมอย่างสิ้นเชิง รวมไปถึงกลวิธีของการสร้างบ้านสร้างเมืองของพระเจ้าตากสิน จวบจนสิ้นรัชสมัย ซึ่งก็ยังตีแนวคิดเดิมแตกอย่างสิ้นเชิงเช่นกัน เนื้อหาที่ทรงคุณค่าอีกเรื่องคือ การวิเคราะห์ประวัติศาสตร์หัวเมืองสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายและต้นรัตนโกสินทร์ ซึ่งหายากมากในตำราประวัติศาสตร์ที่จะกล่าวถึงเมืองที่มิได้อยู่ในแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ทั้งหมดทั้งมวลในเล่มนี้จะช่วยให้นักอ่าน เห็น "ภาพประวัติศาสตร์ไทยใหม่" ได้อย่างชัดแจ้งยิ่งขึ้น

1. 200 ปีของการศึกษาประวัติศาสตร์ไทยและทางข้างหน้า
2. ท่านจันทร์ฯ กับประวัติศาสตร์ล้านนา
3. เมื่อไม่มีตำแหน่ง "แม่ขุน" ก็ไม่มีตำแหน่ง "พ่อขุน"
4. กรุงแตก : ราชอาณาจักรอยุธยาสลายตัว
5. จากสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ถึงสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
6. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ จากอีกแง่มุมหนึ่ง
7. จากรัฐชายขอบถึงมณฑลเทศาภิบาล : ความเสื่อมสลายของกลุ่มอำนาจเดิมในเกาะภูเก็ต
8. นครศรีธรรมราชในราชอาณาจักรอยุธยา