ในสนามความขัดแย้งที่ชายแดนใต้/ปาตานี ตั้งแต่ในอดีตกระทั่งปัจจุบันความเปลี่ยนแปลงไม่ได้ถูกกระตุ้นโดยกำลังหรือการใช้ความรุนแรงเท่านั้น หากแต่ความคิดของผู้คนที่เข้าไปพัวพันมีส่วนร่วมต่างมีส่วนก่อรูปลักษณ์ของสถานการณ์ที่เป็นอยู่ในทุกวันนี้ด้วยเช่นกัน การทำความเข้าใจชีวิตของคนบางคนอาจให้ภาพการเปลี่ยนแปลงที่ว่านี้ได้เป็นอย่างดี ดังเช่นที่เราจะได้เรียนรู้จากการเดินทางของ "วันกาเดร์" ตั้งแต่ในวัยเยาว์ เมื่อครั้งต้องข้ามฟากแม่น้ำเดินทางไปโรงเรียนของรัฐ ไปจนถึงการตีตั๋วกลับจากการลี้ภัยทางการเมืองในวัยชรา วันกาเดร์เป็นทั้งนักคิด นักผจญภัย นักเคลื่อนไหวองค์กรใต้ดิน ทหารชั้นผู้น้อยของกองทัพสหรัฐฯ ในยุคสงครามเย็น นักศึกษาที่ไม่ค่อยมีทุนรอน นักรับจ้างรณรงค์หาเสียงเลือกตั้ง นักธุรกิจบริษัทขนส่งของอเมริกัน ข้าราชการไทยที่ทำงานในพื้นที่อีสาน อาจารย์สอนหนังสือและแน่นอน เขายังเป็นทั้งสามีและพ่อในเวลาเดียวกันไปด้วย ประสบการณ์ที่พานพบและผู้คนที่เขาพบปะมีส่วนให้เขาคิดถึง "ปาตานี" อย่างมีพลวัตและน่าสนใจ ด้วยชีวิตที่มีสีสันของวันกาเดร์ดังกล่าว หนังสือเล่มนี้จึงน่าจะเป็นเล่มเบิกฤกษ์ของหนังสือชุด "นักคิดปาตานี" ซึ่งพยายามจะบันทึกชีวิตและความคิดของผู้คนที่มีส่วนสร้างการเปลี่ยนแปลงให้กับสังคมชายแดนใต้/ปาตานีแห่งนี้

1. กำเนิดเบอร์ซาตู
2. เด็กชายแวกกาเดร์ : ผมเป็นคนไทยเต็มเปี่ยม
3. มลายูในโลกอาหรับ
4. ผจญภัยในโลกใหม่
5. หวนสู่มาตุภูมิ : ปลุกสมางัตปาตานี
6. บททดสอบที่ไม่คาดฝัน
7. ชีวิตที่ปากน้ำ
8. การต่อสู้ที่ปาตานี : อดีต-ปัจจุบัน ในทัศนะของวันกาเดร์
9. บทส่งท้าย: การเดินทางผ่านโลกวิชาการ