"บันทึกจากบ้านคนคุก" ถือกำเนิดขึ้นหลังจากหลายปีแห่งการทดลองทางวรรณกรรมอย่างกล้าบ้าบิ่นและความล้มเหลวอย่างสิ้นเชิงในชีวิตของเขา และนับได้ว่าเป็นผลงานเรื่องแรก ๆ ที่เป็นผลงานชิ้นเอกอย่างไม่ต้องสงสัย แต่มันมิใช่นวนิยาย หากแต่เป็นเรื่องเล่าเกี่ยวกับชีวิตส่วนตัวของเขาเอง (เว้นแต่ไม่ได้ใส่ชื่อของเขาลงไป) ในฐานะนักโทษในคุก ณ เมืองอ็อมสค์ ในไซบีเรียตะวันตกในช่วงปี 1850-54

ภาคที่ หนึ่ง
บทที่ 1 คุกของคนเดนตาย
บทที่ 2 ความประทับใจครั้งแรก (1)
บทที่ 3 ความประทับใจครั้งแรก (2)
บทที่ 4 ความประทับใจครั้งแรก (3)
บทที่ 5 เดือนแรก (1)
ฯลฯ

ภาคที่ สอง
บทที่ 1 โรงพยาบาล (1)
บทที่ 2 โรงพยาบาล (2)
บทที่ 3 โรงพยาบาล (3)
บทที่ 4 สามีของอกุลกา (เรื่องเล่า)
บทที่ 5 ช่วงฤดูร้อน
ฯลฯ

"ฟีโอดอร์ ดอสโตยเยียฟสกี" นักเขียนที่ยอดเยี่ยมที่สุดของรัสเซียและของโลก ได้เขียนนวนิยาย "บันทึกจากบ้านคนคุก" นวนิยายซึ่งเป็นบันทึกเหตุการณ์เกี่ยวกับการถูกเนรเทศและชีวิตของคนคุกจากประสบการณ์ของเขา ฐานะ "ผู้ถูกลงโทษจำคุก" ในไซบีเรียเป็นเวลา 4 ปี เมื่อออกจากเรือนจำยังต้องรับใช้กองทัพาอีก 5 ปี จนกระทั่งปี 1859 จึงได้รับอนุญาตให้เดินทางกลับไปยังรัสเซียในเขตยุโรปได้ จึงได้เริ่มเขียน บันทึกจากบ้านคนคุก เสร็จในปี 1862 (เป็นเวลา 12 ปีนับตั้งแต่เขาเดินทางไปรับโทษที่เมืองอ็อมส์ค-ไซบีเรีย)

บันทึกจากบ้านคนคุก "ดอสโตยเยีฟสกี" บรรยายถึงกิจวัตรประวันของนักโทษ ถึงสภาพการทำงาน เข้าเฝ้ามอง ศึกษา วิเคราะห์บุคลิกภาพ ความคิดอารมณ์ สภาพจิตของบรรดานักโทษด้วยกันเอง ให้ภาพตรงตามความเป็นจริงอย่างสมบูรณ์แบบ เขียนได้ดีขนาดที่ ลีโอ ตอลสตอย (Leo Nikolaievich Tolstoy / 1828-1910) นักเขียนนามอุโฆษของรัสเซีย นักประพันธ์เอกของโลกอีกผู้หนึ่งที่อยู่ร่วมสมัยกับดอสโตยเยีฟสกี แม้ไม่เคยพบปะกันซึ่งหน้าเลยสักครั้ง กล่าวชื่นชมยกย่อง บันทึกจากบ้านคนคุก ไว้อย่างสูงเทียบชั้นยังเหนือกว่างานเขียนของพุชกิน (Alexander Pushkin / 1799-1879, มหากวีและนักเขียนเอกของโลกชาวรัสเซีย ผู้สถาปนาวรรณกรรมรัสเซียสมัยใหม่ มีจุดยืนเคียงข้างสามัญชน มีทัศนะไม่เชื่อในพระเจ้า ผู้ใช้ชีวิตเป็นผู้ลี้ภัยจากตำรวจของพระเจ้าซาร์) ดังมีข้อความบางตอนจากจดหมายของตอลสตอยเขียนถึงสตราคอฟ ว่า...

๒๖ กันยายน ๑๘๘๐
"...ผมไม่สามารถเข้าใจชีวิตของคนในมอสโคว์ พวกเขาล้วนไม่เข้าใจในตัวเอง แต่ชีวิตของคนส่วนใหญ่-ชาวนา ผู้แสวงบุญและคนอื่น ๆ ที่เข้าใจชีวิตของเขาเอง ผมเข้าใจและรักพวกเขาอย่างยิ่ง ผมกำลังทำงานในเรื่องแบบนี้ ผมรู้สึกว่าไม่เปล่าประโยชน์ วันก่อนผมรู้สึกไม่สบาย และได้อ่าน บันทึกจากบ้านคนคุก (โดย ดอสโตยเยียฟสกี) จึงรู้ว่า ไม่มีหนังสือเล่มใดในแวดวงวรรณกรรมทั้งหมด รวมทั้งของพุชกิน จะดีไปกว่าเล่มนี้ หากคุณพบดอสโตยเยียฟสกีช่วยบอกเขาว่า ผมรักเขา..."