สาเหตุที่เรื่องพระเจ้าตากฯ กลายเป็นเรื่อง คาใจของผู้คนมากมาย คงเป็นเพราะประวัติศาสตร์ "ฉบับหลวง" ไม่สามารถให้คำตอบกรณีปัญหาต่างๆ ได้อย่างกระจ่างชัดมากพอจะทำให้เกิดความรู้สึกอิ่ม โดยปราศจากข้อโต้แย้ง ตรงกันข้ามประวัติศาสตร์ ฉบับหลวงได้ทิ้ง ปริศนาเรื่องพระเจ้าตากฯ ไว้อย่างมากมาย และสร้างความอยากรู้อยากเห็นอย่างไม่มีที่สิ้นสุด ไม่ว่าจะเป็นพระชาติกำเนิด เชื้อชาติ พระราชประวัติแบบ อภินิหารก่อนเสวยราชสมบัติ พระราชประวัติสุดโต่ง ขณะครองราชสมบัติ ไปจนถึง วิธีสิ้นพระชนม์ เรื่องทั้งหมดนี้ คงจะไม่เป็นปัญหาเลย หากพระเจ้าตากฯ ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ธรรมดาๆ พระองค์หนึ่ง แต่ด้วยกระบวนการ สร้างชาติทำให้วีรกรรมของพระองค์มีความสำคัญอย่างวีรกษัตริย์ ส่งผลให้พระราชประวัตินั้นกลาย เป็นเรื่องสำคัญอย่างมาก ลงลึกไปจนถึงรายละเอียดทุกอย่าง ทำให้เกิดปฏิกิริยาแบบถูกใจบ้าง ไม่ถูกใจบ้าง......จึงได้คัดสรรบทความที่เป็น ประวัติศาสตร์แห่งความสงสัย จาก ศิลปวัฒนธรรม รายเดือน ตลอด 3ทศวรรษ มาชุมนุมไว้ในที่เดียวกัน โดยเรียงลำดับ เก่า-ใหม่ ตามปีพิมพ์ เพื่อให้เห็นถึงพัฒนาการทางความคิด และพัฒนาการทางสังคมแต่ละยุคสมัย ที่มีอิทธิพลต่อการเขียนประวัติศาสตร์สมัยพระเจ้าตากฯ

ภาค 1 ปริศนาพระราชประวัติ
- ปีสุดท้ายของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
- ปฤษณาขุนหลวงตาก
- สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีกับจักรพพดิจีน
- บทนิพนธ์บางเรื่องของหลวงพิสูจน์พาณิชยลักษณ์
- พระเจ้าตากสินเป็นวัณโรค-หรือ?
ฯลฯ

ภาค 2 ปริศนาสัญญาวิปลาส
- สมเด็จพระเจ้าตากสินทรงเสียพระสติจริงหรือไม่
- พระพุทธศาสนาในรัชสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี
- จากสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
- ปัจฉิมกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
- สภาพจิตของพระเจ้ากรุงธนฯ
ฯ