พจนานุกรมเล่มนี้ ได้รวบรวมเหตุผลสองประการ ประการแรกด้วยเหตุผลที่ เป็นครูสอนวิชาภาษาไทยในสถานศึกษาที่นักศึกษา ส่วนใหญ่ใช้ภาษาถิ่นในชีวิตประจำวัน ภาษาถิ่นนั้นมีทั้งความเหมือนและความแตกต่างกับภาษากลางหรือภาษาแบบแผน เมื่อนักศึกษาอ่าน พูด และเขียนเกือบทั้งหมดใช้ภาษาสับสน นำคำภาษาถิ่นมาใช้ในภาษากลางด้วยความไม่รู้

    ประการที่สอง ปัจจุบันเกาะสมุยแถะเกาะพะงันกลายเป็นเมืองท่องเที่ยว มีผู้คนจากต่างถิ่นเช้ามาเที่ยวหรือมาตั้งหลักแหล่งทำมาหากิน ชาวกาะสมุยและเกาะพะงันโดยเฉพาะเด็ก ๆ และเยาวชนติดต่อกับคนเหล่านั้นมากขึ้น อีกทั้งสื่อมวลชนต่าง ๆ เช่นโทรทัศน์ เป็นต้นมีอิทธิพลทำให้การใช้ภาษาถิ่นเปลี่ยนแปลงไปทั้งสำเนียงและคำ ซึ่งนับว่าน่าเป็นห่วง และถ้าวันหนึ่งภาษาถิ่นเกาะสมุย - พะงันสูญหายไปกี่นับว่าน่าเสียดายอย่างยิ่ง

    พจนานุกรมเล่มนี้จะช่วยแก้ปัญหาได้ทั้งสองประการ หนึ่งคือนักศึกษาจะได้รู้จักภาษาถิ่นของตนและรู้ว่าเมื่อจะใช้ภาษาแบบแผนจะเขียนจะพูดอย่างไรสองคือจะได้มีส่วนในการช่วยอนุรักษ์ภาษาถิ่นให้ยั่งยืนสืบไป

- ความนำ
- อำเภอเกาะสมุย - อำเภอเกาะพะงันและทำเลที่ตั้ง
- โครงสร้างทางกายภาพและภูมิประเทศ
- ลักษณะภูมิประเทศ
- ลักษณะภูมิอากาศ
- ประวัติความเป็นมา
- ชื่อสมุย-พะงัน
- วัฒนธรรมทางภาษา
- ข้อตกลงในการใช้พจนานุกรมภาษาถิ่นเกาะสมุย - เกาะพะงัน