ช่วงเวลานี้ ชีวิตคือการถูกล็อค โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับมนุษย์เกษียณ เพราะติดโรคง่าย จึงได้แต่อ่านหนังสือ เขียนหนังสือ เขียนรูป และหาต้นไม้ดอกไม้มาปลูก จนใครๆ ว่าบ้านข้าพเจ้าไม่ใช่แค่สวนสมรม แต่เป็นสวมมหาสมรม

    ในแง่การสอนวิชาประวัติศาสตร์ในกองประวัติศาสตร์ของเรา มีทั้งวิชาบังคับและวิชาเลือก ยิ่งสอนวิชาบังคับยิ่งเครียด กลัวจะไม่น่าสนใจ ไม่มีประโยชน์

    ประวัติศาสตร์ในที่นี้ คือความรู้เกี่ยวกับความเป็นมาของโลก ของประเทศ ท้องถิ่น และบุคคล เริ่มต้นด้วยสภาพธรรมชาติของโลก ของจักรวาล ต่อมาเป็นเรื่องของสังคมวัฒนธรรม ซึ่งเป็นส่วนที่ควบคุมความเป็นไปของความเป็นอยู่ของคน การตัดสินใจของคนที่เป็นผู้นำ ซึ่งบางทีก็มามีอิทธิพลต่อบุคคลทั่วไป เพิ่มพูนความรู้ในวิชาการอย่างไม่น่าเชื่อ (บางส่วนจากปกหลัง)

บทที่ ๑ บทนำ
บทที่ ๒ ปรัชญาการศึกษา ๔๑ ปี : พระราชทานการทรงสอนให้ผู้เรียนมีความสุข
บทที่ ๓ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ : ตามเสด็จฯ ทัศนศึกษาและเข้าใจโลกกว้าง
บทที่ ๔ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ : ทหารกับการพัฒนาประเทศ
บทที่ ๕ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ : การทะนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม
บทที่ ๖ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ : พระราชภารกิจด้านการให้บริการทางวิชาการ
บทที่ ๗ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ : พระราชภารกิจด้านการวิจัยและการรวบรวมจัดเก็บหลักฐานสำคัญทางประวัติศาสตร์ไทยจากต่างประเทศ
บทที่ ๘ โครงการวิจัยและการสัมมนาวิชาการเฉลิมพระเกียรติ ๔๐ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ เรื่อง ๗o ปี ไทยกับสงครามเกาหลีและ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ เรื่อง ๕๔ ปี การก่อตั้ง "อาเซียน' และปฏิกิริยาจากโลกมหาอำนาจและเพื่อนบ้าน:มุมมองจากเอกสารหอจดหมายเหตุต่างประเทศและนักวิชาการอาวุโส
บทที่ ๙ ๔๑ ปี ทูลกระหม่อมอาจารย์ : ปรัชญาการทรงสอนศาสตร์ความมั่นคงใน ๔ ทศวรรษ
บทที่ ๑๐ บทสรุป