รัสเซียสมัยซาร์และสังคมนิยม เป็นหนังสือที่ศาสตราจารย์เกียรติคุณ อนันต์ชัย เลาหะพันธุ และศาสตราจารย์เกียรติคุณ สัญชัย สุวังบุตร เขียนขึ้นเพื่อใช้ประกอบการเรียนการสอนรายวิชาประวัติศาสตร์รัสเซียและประวัติศาสตร์ยุโรป ในหลักสูตรอักษรศาสตร์บัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร โดยมีเนื้อหาครอบคลุมตั้งแต่แรกเริ่มของการก่อตั้งประเทศ การสถาปนา อำนาจจักรวรรดิรัสเซีย จนถึงการสิ้นอำนาจของราชวงศ์โรมานอฟ ที่ปกครองจักรวรรดิมากกว่า 300 ปี และรัสเซียภายหลังการเปลี่ยนประเทศที่เป็นระบอบสังคมนิยม ใน ค.ศ. 1917 จนถึงช่วงการก้าวสู่ตำแหน่งสมัยที่ 3 ของประธานาธิบดีวลาดิมีร์ปูตินใน ค.ศ. 2012 ให้เกิดความทันสมัยของเนื้อหาในปัจจุบันนี้มากที่สุด   

    อย่างไรก็ตาม รัสเซียสมัยซาร์และสังคมนิยมนี้ แม้จะมีเนื้อหาในความเป็นวิชาการอยู่ทุกด้าน ทว่าผู้เขียนกลับได้ "ย่อย" เรื่องยากให้เป็นเรื่องง่าย ด้วยสำนวนที่อ่านสบาย เข้าใจง่าย ไม่ซับซ้อน รวมทั้งการอธิบายและขยายความในเนื้อหาให้เกิดลำดับเหตุการณ์ในแต่ละช่วงอย่างกระจ่างชัด จึงทำให้หนังสือเล่มนี้ที่นอกเหนือจากการอ่านเป็นตำราและหนังสือค้นคว้าอ้างอิงของนิสิตนักศึกษาแล้ว ยังเป็นหนังสือที่อ่านเพื่อความรื่นรมย์แต่แฝงไว้ด้วยสาระสำหรับคนอ่านทั่วไปได้เช่นกัน โดยเฉพาะการต่อยอดความรู้และความเข้าใจในเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่ปรากฏขึ้นในปัจจุบัน

- ภาคแรก การสถาปนาอำนาจจักรวรรดิรัสเซีย
- ภาคสอง การปฏิวัติ สงคราม และการล่มสลายของราชวงศ์โรมานอฟ
- ภาคสาม แผ่นดินสังคมนิยม
- ภาคสี่ บนเส้นทางสังคมนิยมประชาธิปไตย
- ภาคห้า การล่มสลายและสถาปนารัสเซียใหม่
- บทส่งท้าย จากเยลต์ซินถึงปูติน