ฌอง-ฌาคส์ รุสโซ (Jean-Jacques Rousseau, ค.ศ. 1712 - 1778) นักปราชญ์ชาวสวิสที่ทรงอิทธิพลคนหนึ่งในยุค "เรืองปัญญา" เขาเข้าร่วมเขียน "สารานุกรม" (Diderot's Encyclopedia) ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1745 และในปี 1749 เขาเขียนเรียงความชนะการประกวดและได้รับรางวัลจากบัณฑิตยสถานแห่งเมืองดิฌง ในหัวข้อ การฟื้นฟูศิลปะและวิทยาศาสตร์จะเป็นการทำให้ศีลธรรมจรรยาเสื่อมลงหรือบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น?' ทำให้เขาเริ่มเป็นนักเขียนที่มีชื่อเสียงมากขึ้น

    งานเขียนชิ้นสำคัญคือ "สัญญาประชาคม" (The Social Contract, 1762.) มองว่ารัฐบาลคือผู้ที่ประชาชนมอบหมายสิทธิอำนาจ ให้ปกครองเพื่อประโยชน์ร่วมกันของประชาชนทั้งหมดและประชาชนจะถอนสิทธิอำนาจนี้ได้ถ้ารัฐบาลไม่ทำตามสัญญาสังคม แนวคิดในเรื่องนี้ของเขาได้มีอิทธิพลต่อการปฏิวัติในฝรั่งเศสและการปฏิวัติประชาธิปไตยในประเทศอื่นๆ เขาเห็นว่าความชั่วเป็นผลที่เกิดขึ้นจากการที่มนุษย์มาอยู่ร่วมกันเป็นสังคม โดยเฉพาะการที่ทรัพย์สินส่วนตัว ซึ่งมิใช่สิ่งที่ทุกคนมี สังคมยุคนั้นจึงเป็นสัญญาประชาคมชนิดที่ฉ้อฉล มีไว้เพื่อสนับสนุนความไม่เสมอภาค

    "....มนุษย์เกิดมาเสรี และถูกพันธนาการอยู่ทั่วทุกแห่งหนผู้ที่คิดว่าตัวเองเป็นนายของคนอื่น ๆ จริง ๆ แล้วกลับเป็นทาสมากกว่าพวกทาสเหล่านั้น ตราบเท่าที่ประชาชนถูกบังคับให้เชื่อฟังและก็เชื่อฟังเขาก็ทำดีแล้ว แต่ทว่า เขาจะทำดียิ่งขึ้นหากเขาสลัดแอดออกจากบ่าในทันทีที่เขาสามารถสลัดได้เมื่อมีใครถือสิทธิเข้าแย่งชิงเสรีภาพไปจากประชาชน ประชาชนก็ย่อมจะมีสิทธิเช่นกันที่จะยื้อแย่งเสรีภาพกลับคืนประชาชนมีสิทธิเสรีภาพจะกู้เสรีภาพของตนได้ แต่ไม่มีใครที่จะมีสิทธิเอาเสรีภาพไปจากประชาชน..." 

ตอนที่ 1
- บทที่ 1 ประเด็นของตอนที่ 1
- บทที่ 2 สังคมในตอนเริ่มต้น
- บทที่ 3 สิทธิของผู้ที่แข็งแรงที่สุด
ฯลฯ

ตอนที่ 2
- บทที่ 1 อำนาจอธิปไตยโอนให้กันไม่ได้
- บทที่ 2 อำนาจอธิปไตยนั้นแบ่งแยกไม่ได้
- บทที่ 3 เจตจำนงร่วมจะผิดได้หรือไม่
ฯลฯ

ตอนที่ 3
- บทที่ 1 รัฐบาลโดยทั่วไป
- บทที่ 2 หลักการในการจัดตั้งรัฐบาลรูปแบบต่าง ๆ
- บทที่ 3 รูปแบบของรัฐบาล
ฯลฯ

บทที่ 4
- บทที่ 1 เจตจำนงไม่สามารถทำลายได้
- บทที่ 2 การออกเสียง
- บทที่ 3 การเลือกตั้ง
ฯลฯ