หนังสือ "เมื่อสยามพลิกผัน : ว่าด้วยกรอบมโนทัศน์พื้นฐานของสยามยุคสมัยใหม่" เล่มนี้ เป็นหนังสือรวมบทความลำดับที่ 6 ของ "อาจารย์ธงชัย วินิจจะกูล" ที่ตีพิมพ์กับสำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน นอกจากมีหลายบทความที่อ่านสนุกและออกจะแหวกแนวจากหัวข้อที่ธงชัยให้ความสนใจ ยังมีความพิเศษห้ามพลาดอยู่ตรง บทที่ 1 "กรอบมโนทัศน์พื้นฐาน ของสยามยุคสมัยใหม่ (เค้าโครงสังเขป)" ซึ่งธงชัยเขียนขึ้นใหม่และตีพิมพ์ในหนังสือเล่มนี้เป็นครั้งแรก

    ธงชัยปักหมุดศึกษาทั้งพื้นที่และเวลา (space and time) ที่สยามเกิดการปะทะปรับแปรในด้านต่าง ๆ โดยหยิบยกเอาเรื่องเล่าฝังหัวคนไทยมาพลิกมุมอธิบายใหม่ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องคอขาดบาดตายอย่างดินแดนที่จะเสียไปไม่ได้สักตารางนิ้ว เรื่องชวนซาบซึ้งใจอย่างวีรกษัตริย์ผู้รักษาเอกราชของชาติ เรื่องความศิวิไลซ์ของไทยที่มีอารยธรรมเก่าแก่มาแต่สมัยสุโขทัย เรื่องตัวตนไทยที่เกิดมีขึ้นได้จากการสร้างคนอื่นในผืนดินตน เรื่องพุทธศาสนาเหนือกว่าศาสนาอื่นใดในโลก ความรู้สึกทั้งรักทั้งชังตะวันตก มรดกสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในประชาธิปไตยแบบไทย ๆ การปะทะกันของขนบประวัติศาสตร์สองแบบ ไปจนถึงเรื่องความคับแคบของวงวิชาการไทย และนิติรัฐแบบไทย ๆ

บทที่ 1 กรอบมโนทัสน์พื้นฐานของสยามยุคสมัยใหม่ (เค้าโครงสังเขป)
บทที่ 2 ปรับตัวปรับใจเพื่ออยู่กับโลกตะวันตก : ยุทธศาสตร์ทางภุมิปัญญา ที่แบ่งโลกเป็นสองส่วน และแนวคิดหลังตะวันตกนิยมในสยาม
บทที่ 3 มนุษยศาสตร์ในสังคมไทยกับความจริงสองระดับของประวัติศาสตร์ไทย
บทที่ 4 ประวัติศาสตร์นิพนธ์สมัยใหม่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ : กรณีประวัติศาสตร์ราชาชาตินิยมของประเทศไทย
บทที่ 5 กุ ลอบ ลอก แต่งแบบไพร่ ๆ ความรับผิดชอบของ ก.ศ.ร.กุหลาบ ที่ตัดสินโดยนักประวัติศาสตร์อำมาตย์
บทที่ 6 การแก้ต่างให้พุทธศาสนากับความเป็นมาของศาสนาเปรียบเทียบในสยาม
บทที่ 7 บททดลองเสนอ : อภิสิทธิ์ความปลอดความผิด (Impunity) และความเข้าใจสิทธิมนุษยชนในนิติรัฐแบบไทย ๆ