"เมื่อใดเป็นชาติไทย" เป็นข้อถกเถียงที่ดำเนินมายาวนานกว่า 50 ปี และคาดว่าจะยังคงเป็นข้อถกเถียงที่เข้มข้นต่อไปเรื่อย ๆ หนังสือรวมบทความเล่มนี้ จะช่วยเพิ่มความเข้าใจและขยายมุมมองในการศึกษาเรื่อง "ชาติไทย" ที่มีความซับซ้อน ยุ่งเหยิง และวุ่นวาย จากทั้งสาขาวิชา ทฤษฎี ระเบียบวิธี และกรอบวิธีการศึกษา ยังไม่รวมถึงอุดมการณ์และอคติทางการเมืองของนักวิชาการแต่ละท่าน แต่ไม่ว่าจะอย่างไร "ชาติ" นั้นเป็นสิ่งที่น่าหลงใหลและน่าเบื่อ และไม่ว่าจะรักหรือจะชัง คุณก็ไม่สามารถหนีมันไปได้!

บทนำ
- เมื่อใดจึงเป็น(รัฐ)ชาติไทย : เมื่อตาบอดวิ่งหารัฐชาติไทย / ฐนพงศ์ ลือขจรชัย
- เมื่อ(รัฐ)ชาติไทยไม่ใช่ "ช้าง" ที่คลำได้ (ต่อให้ตาใสก็เถอะ) / ธงชัย วินิจจะกูล

บทที่ 1 เมืองไทยยุคใหม่ : สัมพันธภาพระหว่างรัฐกับประวัติศาสตร์สำนึก / สมเกียรติ วันทะนะ
บทที่ 2 แนวความคิดชาติบ้านเมือง : กำเนิด พัฒนาการ และอำนาจการเมือง / นครินทร์ เมฆไตรรัตน์
บทที่ 3 แนวคิดสาธารณรัฐนิยมในประวัติศาสตร์ไทย / แพทริค โจรี
บทที่ 4 การอ่านประวัติศาสตร์ "ไทย" ผ่านกรอบคิดเรื่อง "ชาติพันธุ์" ในห้วงยามที่ตัวแบบความเป็น "ไทย" ในกรอบวิธีคิดชาตินิยมซึ่งมีอายุเก่าแก่กว่าศตวรรษกำลังเสื่อมถอยโรยรา / เดวิด สเตร็คฟัส
บทที่ 5 คนเอเชียในบังคับต่างประเทศกับการสร้างความเป็นพลเมืองของสยามสมัยใหม่ / ศิวศิลป์ จุ้ยเจริญ
บทที่ 6 ชาติไทยของสยามเหนือชาวปัตตานีมลายูในศตวรรษที่ 19 / ฐนพงศ์ ลือขจรชัย
บทที่ 7 จาก "มลายูปาตานี" สู่ "มุสลิม" : ภาพหลอนแห่งอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ในภาคใต้ของไทย / แพทริค โจรี
บทที่ 8 การสร้างรัฐประชาชาติไทยกับการต่อสู้ด้วยอาวุธของชาวนาอีสาน : กรณีบ้านนาบัว จังหวัดนครพนม / สมชัย ภัทรธนานันท์
บทที่ 9 ปัญหาการปรับใช้ทฤษฎีชาติในไทยและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นทวีป / ฐนพงศ์ ลือขจรชัย