ในฐานะนักประวัติศาสตร์ อาจารย์ทวีศิลป์ได้แสดงให้เห็นว่าประวัติศาสตร์ ในแนวคิดและความคิดของนักประวัติศาสตร์ในสากลนั้นหมายถึงอะไร และเป็นอย่างไร และมีอะไรบ้าง มีวิวัฒนาการมาอย่างไร โดยเฉพาะประวัติศาสตร์และเรื่องราวประวัติศาสตร์ไทยนั้นเป็นอย่างไร มีอะไร โดยเฉพาะประวัติศาสตร์กระแสหลักที่เรียกว่า ประวัติศาสตร์ชาติ ที่ส่วนใหญ่เป็นเรื่องทางการเมือง เศรษฐกิจ ที่แบ่งออกเป็นสมัยเวลาในช่วงเวลาต่างๆ จากอดีตมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งเป็นการสร้างประวัติศาสตร์ที่เขียนโดยบรรดานักวิชาการ และคนสนใจที่ส่วนใหญ่เป็นคนนอกมากกว่าคนในท้องถิ่น หาได้สร้างขึ้นและเขียนขึ้นโดยคนในไม่ ดังนั้นในหนังสือเล่มนี้อาจารย์ทวีศิลป์ยังให้ความสนใจแก่คำว่าท้องถิ่นคืออะไร และการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นจึงต้องเป็นเรื่องราวที่เกี่ยวกับชีวิตในทางสังคมและวัฒนธรรมของกลุ่มคนในท้องถิ่นที่อยู่ร่วมกันในลักษณะที่เป็นชุมชน (community) เป็นสำคัญ ทั้งหมดที่กล่าวมานี้เป็นแนวคิดที่ปรากฎในหนังสือเล่มนี้

บทที่ 1 ความหมาย "ประวัติศาสตร์และประวัติศาสตร์ท้องถิ่น"
บทที่ 2 พัฒนาการเขียนประวัติศาสตร์ท้องถิ่น : กรณีประวัติศาสตร์อีสาน
บทที่ 3 วิธีการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น : การสร้างพลังท้องถิ่น
บทที่ 4 เรื่องและวิธีการศึกษา
บทที่ 5 ผลและความสำคัญที่ได้รับจากประวัติศาสตร์ท้องถิ่น
บทที่ 6 บทสรุป