"แว่นวรรณคดี ทฤษฎีร่วมสมัย" เป็นเรื่องของแนวคิดและหลักการ ตลอดจนระเบียบวิธีสำหรับนำไปใช้ในการอ่านและศึกษาตัวบทวรรณคดี ซึ่งเรียกรวม ๆ ว่า "วรรณคดีวิจารณ์" บางทฤษฎีความลึกซึ้งและซับซ้อน และมาจากฐานคิดของนักคิดในวัฒนธรรมตะวันตก อาจจะไม่สอดคล้องเหมาะสมกับการศึกษาวรรณคดีไทยไปเสียทั้งหมด แต่ในความหลากหลายของทฤษฎีเหล่านี้ ก็เปิดโอกาสให้ผู้สนใจเลือกนำมาใช้ได้ตามความเหมาะสม เพราะทฤษฎีวรรณคดีในปัจจุบัน ถูกมองว่าเป็นเสมือนกล่องเครื่องมือ หรือแว่นหลากสีที่สามารถเลือกใช้ในการศึกษาตีความและค้นหาความหมายจากตัวบทวรรณคดีได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่มีทฤษฎีใดทฤษฎีหนึ่งที่ใช้ศึกษาวรรณคดีได้อย่างเบ็ดเสร็จ แต่การศึกษาวรรณคดีในทุกวันนี้ มีแนวโน้มที่จะประยุกต์ใช้ทฤษฎีหลาย ๆ ทฤษฎีในเวลาเดียวกัน

บทที่ 1 ว่าด้วยทฤษฎีวรรณคดีและวรรณคดีวิจารณ์
บทที่ 2 ทฤษฎีโครงสร้างนิยม
บทที่ 3 ทฤษฎีหลังโครงสร้างและการรื้อสร้าง
บทที่ 4 ทฤษฎีหลังสมัยใหม่นิยม
บทที่ 5 ทฤษฎีหลังอาณานิคม
บทที่ 6 ทฤษฎีสตรีนิยม
บทที่ 7 ทฤษฎีการวิจารณ์เชิงนิเวศ
บทที่ 8 ทฤษฎีสตรีนิยมเชิงนิเวศ