"โองการแช่งน้ำ และ ข้อคิดใหม่ในประวัติศาสตร์ไทยลุ่มน้ำเจ้าพระยา" เล่มนี้ เป็นผลงานเชิงวิชาการเรื่องเอก ที่ "จิตร ภูมิศักดิ์" ตั้งใจศึกษาค้นคว้า หาข้อมูล และทำการวิเคราะห์วิจารณ์วรรณคดีโบราณ "โองการแช่งน้ำพระพิพัทธ์" ถือเป็นวรรณคดีที่นับว่าเก่าแก่ ใช้อ่านในพิธีถือน้ำ ซึ่งเป็นพิธีการกระทำสัตย์สาบานต่อกษัตริย์ เมื่อผู้ดื่มน้ำนี้ได้คิดทรยศเป็นอื่น ก็ขอให้มีอันเป็นไปตามคำสาปแช่งในโองการ

    โดยผู้เขียนเชื่อว่าพิธีนี้มีมาตั้งแต่ก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยาสมัยพระเจ้าอู่ทอง จนกระทั้งค้นพบข้อเท็จจริงต่าง ๆ ทางประวัติศาสตร์ เปิดเผยถึงเค้าลางของความจริงที่น่าศึกษาอื่น ๆ อีกมากมาย จนรวบรวมมาเป็นข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับการมีอยู่ของรัฐไทยลุ่มน้ำเจ้าพระยาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา

- ชื่อของโองการแช่งน้ำ
- อายุของโองการแช่งน้ำพระพัทธ์
- ภาษาที่ใช้ในโองการแช่งน้ำ
- ประเพณีการเรียกชื่อเทวดาด้วยคำไทย
- ลักษณะของไทยดั้งเดิม
- มรดกจากไทยสมัยก่อนลัทธิเทวราช
- ลักษณะสังคมในสมัยโองการแช่งน้ำพระพัทธ์
- ลักษณะของคำประพันธ์
- ขุมทรัพย์แห่งวรรณคดีชนชาติส่วนน้อย และ วรรณคดีท้องถิ่น
- ลักษณะของกาพย์กลอนแห่งชนชาติไทย-ลาว
ฯลฯ